فرآیند تولید محصولات نمدی خوزستان
فرآیند آماده‌سازی الیاف پشم
پشم‌های مربوط به تولید هر قطتعه نمد، به‌صورت جداگانه در گوشه‌ای از کارگاه مستقر می‌شوند. نمدمال در کنار آنها، روی زمین می‌نشیند و الیاف پشم با رنگ‌ها و نیز با طول‌های متفاوت را ازهم جدا نموده و هر گروه را در مکانی جداگانه روی‌هم جمع می‌کند. به‌هنگام جداسازی پشم‌ها از یکدیگر، پشم‌های کثیف، خار و خاشاک و سایر اضافات نیز از پشم جدا می‌شود.
بنا به گفته‌ی نمدمالان خوزستان، عدم شست‌وشوی الیاف پشم پیش از آغاز فرآیند نمدمالی، به این علت است که مواد چربی موجود در الیاف پشم، به فرآیند درهمتنیدن الیاف کمک می‌کند. البته این دلیل، جنبه‌ی علمی ندارد؛ زیرا علت اصلی درهمتنیدن الیاف پشم، وجود فلس‌های ظریف و نیز مجعدبودن الیاف است که در اثر مالش بر روی هم لغزیده و درهم فرومی‌روند.
عدم شست‌وشوی اولیه‌ی الیاف پشم یکی از عیوب نمدمالی خوزستان است زیرا پس از تولید محصول نمدی، حتی ازطریق شستوشو نیز بوی نامطبوع در محصول باقی می‌ماند و آلودگی باقی‌مانده در آن ممکن است بیماری‌زا باشد؛ هرچند در حال حاضر، نمدمالان شوشتر با استفاده از پودر رخت‌شویی و آب، چندین نوبت الیاف پشم را شست‌شو داده و بوی نامطبوع آن را برطرف می‌کنند.
حلاجی، فرآیندی است که در آن، با استفاده از ابزارهای ویژه، الیاف پشم از یکدیگر و از آلودگی‌ها و خار و خاشاک جدا می‌شوند. این فرآیند ممکن است با استفاده از کمون حلاجی و یا دستگاه الکتریکی حلاجی انجام شود. در استان خوزستان، پشم مورد نیاز کارگاه‌های نمدمالی، به‌طور معمول به روش سنتی و با استفاده از کمون، حلاجی می‌شود.
حلاج، فرآیند حلاجی الیاف پشم را مطابق با روش زیر انجام می‌دهد:
– روبه‌روی پشم‌ها و بر روی کف کارگاه می‌نشیند.
– کمون را در دست چپ و چَک را در دست راست می‌گیرد و مقداری پشم را در سمت راست خود قرار می‌دهد.
– چلهی کمون را به پشم‌ها نزدیک می‌کند و ازطریق کوبیدن چَک روی چله، آن را به لرزش درمی‌آورد. با این لرزش، مقداری از پشم حلاجی شده و به جلو پرتاب می‌شود. این‌کار را آن‌قدر ادامه می‌دهد تا همه‌ی الیاف پشم حلاجی شود.
– برای حصول نتیجه‌ی بهتر، فرآیند حلاجی را در دو نوبت انجام می‌دهد.
حلاج پس از هر چند ضربه‌ای که به چلهی مماس با الیاف پشم می‌زند، یک‌بار چَک را به‌دور از پشم‌ها، به چله می‌کوبد تا پشم‌های چسبیده‌شده به آن باز شده و از چله جدا شوند.
صدای چلهی کمون به‌هنگام تماس با پشم، زیر و بدون تماس با پشم، بم است و این اصوات نوای ویژه‌ی کمون را ایجاد می‌کند.
رنگرزی الیاف پشم، پیش از مرحله‌ی حلاجی، با استفاده از رنگینه‌هاي طبیعی و یا رنگینه‌هاي شيميايي انجام می‌شود. رنگرزي سنتی، با وجود تفاوت‌هاي جزئی در مناطق مختلف کشور، داراي روش مشخص است. در این‌جا، مهم‌ترین مراحل رنگرزیِ الیاف پشم مورد مصرف در نمدمالی خوزستان تشریح می‌شود. لازم به یادآوری است که رنگرزی با رنگینه‌های شیمیایی نیز معمولاً شامل همین مراحل بوده و دارای تفاوت‌های جزئی (دماها و زمان‌های ماندن پشم‌ها در محلول) است.
– خيساندن الیاف پشم
رنگرز، فرآیند خیساندن الیاف پشم را مطابق با روش زیر انجام می‌دهد:
رنگرز الیاف پشم را در حمام يا دیگ آب گرم (C° ۳۰ تا C° ۴۰) به مدت دو ساعت می‌خیساند. سپس آب الیاف را خارج کرده و آنها را در آب C° ۳۰ تا C° ۳۵ همراه با مواد شوینده شستوشو می‌دهد. دوباره آب اضافه را از الیاف خارج كرده، آنها را با آب معمولي شستوشو داده و پس از آب‌گيري مجدد، آنها را خشك می‌کند.
– دندانه‌دهی الیاف پشم
دندانه‌دهی، فرآیندی است که در آن قدرت رنگ‌پذیری الیاف افزایش یافته و رنگ حاصل‌شده ثابت و بادوام می‌شود. ذرات دندانه در روی سطح الیاف پشم؛ خراش‌هایی به وجود می‌آورند که باعث نفوذ بیشتر رنگ به داخل الیاف می‌شوند.
برحسب تقدم و تأخر فرآیندهای رنگرزی و دندانه‌دهی، ممكن است فرآیند رنگرزی به سه روش انجام شود: ۱- نخست رنگرزی، سپس دندانه‌دهی. ۲- نخست دندانه‌دهی، سپس رنگرزی. ۳- انجام هم‌زمان دندانه‌دهی و رنگرزی؛ در این روش، الیاف پشم در حمام حاوی دندانه و رنگینه غوطه‌ور شده و یك روز بعد، برای شستوشو خارج می‌شوند.
رنگرز، فرآیند دندانه‌دهی الیاف پشم را مطابق با روش زیر انجام می‌دهد:
ظرف حمام را گرم كرده و در آن، آب مي‌ریزد. در دماي C° ۷۰، دندانه را اضافه كرده، پس از بیست دقيقه پشم‌های شسته‌شده و نم‌دار را وارد حمام نموده و آنها را به‌مدت يك ساعت در دماي C° ۷۰ قرار مي‌دهد. مدت زمان لازم براي دندانه‌هاي گوناگون، متغیر است.
– رنگرزی الیاف پشم
در این مرحله، تثبیت رنگینه بر روی سطح الیاف انجام می‌شود. ممکن است رنگینه به سطح الیاف چسبیده و ثابت شود یا آن‌که به درون آنها نفوذ کند.
رنگرز، فرآیند رنگرزی الیاف پشم را مطابق با روش زیر انجام می‌دهد:
برای آماده‌سازی الیاف؛ نخست آنها را در حمام آب گرم با دمــــای C° ۳۰ تـا C° ۴۰ در مدت زمان تقریبی دو ساعت خیس کرده، سپس آنها را در آب ولرم شستوشو می‌دهد تا مواد اضافی و چربی آن حذف شود. چنان‌چه الیاف پشم خشک شوند، برای رنگرزی، دوباره آنها را نم‌دار می‌کند و درون آب گرم با دمــای تقریبی C° ۷۰ قرار داده و حرارت‌دهی کرده و دندانه را به آن اضافه می‌کند. سپس پشم‌های دندانه‌شده را درون حمام رنگ می‌ریزد و دمای حمام را به‌تدریج به نقطه‌ی جوش می‌رساند. در طول مدت جوش، هرچند دقیقه یک‌بار پشم‌ها را با دقت زیاد به‌هم زده تا به‌طور یکنواخت رنگ بگیرد. پس از مدت لازم، حرارت را قطع کرده و پشم‌ها را در حمام رنگ باقی می‌گذارد تا سرد شود. سپس آنها را از حمام رنگ خارج کرده، دوباره می‌شوید و کاملاً خشک می‌کند.
مقدار رنگ و دندانه باید به اندازه‌ی کافی باشد؛ به‌طوری‌که پشم‌ها در حمام رنگ به‌طور مطلوب شناور شده و رنگ با یکنواختی در آنها نفوذ کند. همچنین مدت زمان رنگرزی از عوامل مهم رنگرزی است و رنگ اولیه که در ظاهر جذب پشم شده، قابل اطمینان نیست. به بیان دیگر، برای کار با هرنوع ترکیب رنگ و دندانه، زمان مناسبی وجود دارد که ازطریق تجربه به‌دست می‌آید. در طول این زمان است که رنگ موردنظر، به‌خوبی و با دوام بالا جذب پشم‌ها می‌شود. در هنگام رنگرزی، ابتدا رنگ با سرعت زیاد جذب الیاف می‌شود. مقداری از این رنگ به‌صورت ظاهری جذب شده و پس از شستوشو، از پشم‌ها جدا می‌شود. درصورت نادیده‌گرفتن این موضوع، رنگرزی نامطلوب بوده و رنگ جذب‌شده از دوام پایینی برخوردار خواهد بود.
– شستوشو، آب‌گیری و خشککردن الیاف پشم
رنگرز، پس از يك ساعت، فرآیند جوشاندن را متوقف كرده و حمام رنگ را به‌مرور سرد می‌کند. سپس پشم‌ها را خارج كرده، نخست با آب نيمه‌گرم و سپس با آب معمولي و سرد شسته و آب‌گيري مي‌كند و در مجاورت هواي خشك قرار مي‌دهد.
نمونه‌های الیاف پشم رنگرزی‌شده
نقش‌اندازی نمد با فتیلههای پشمی انجام می‌شود. در دزفول، به فتیله‌ها موشوره و در بهبهان به آنها، نقشه [naqŝe] یا رشته [reŝte] می‌گویند.
نمدمال فتیلههای پشمی را مطابق با روش زیر تهیه می‌کند:
– در گوشه‌ای از کارگاه نشسته و به جایی تکیه می‌دهد.
– پشم‌های با رنگ‌های موردنظر را به‌صورت جداگانه در جلوی خود قرار می‌دهد.
– مقداری از پشم حلاجی‌شده را بر روی زانوی خود می‌گذارد.
– با کف دست که کمی هم رطوبت دارد، پشم‌ها را روی زانو فشار داده و به‌سمت جلو حرکت می‌دهد تا حالت میله‌ای به خود بگیرد. با یک‌بار حرکت کف دست، پشم منسجم می‌شود و نیازی به حرکت مجدد دست روی این بخش نیست.
– مقداری پشم به انتهای نوار قبلی می‌چسباند و دوباره کف دست را روی آن حرکت می‌دهد. به‌این‌ترتیب، میله‌ی پشمی استوانه‌ای به درازای دلخواه به‌دست می‌آید.
موشوره نباید زیاد منسجم و فشرده شود؛ زیرا درصورت انسجام بیش از حد، به‌هنگام نقش‌اندازی نمد، با پشم‌های زمینه‌ی نمد به‌خوبی درگیر نمی‌شود. ضخامت فتیله‌ها، ممکن است متغیر باشد.
تهیه‌ی موشوره (رشته)
نمونه‌های موشوره‌ی رنگی
برای تسهیل فرآیند نمدمالی، پاشیدن محلول آبوصابون بر روی پشم‌ها ضروری است. نمدمال، محلول آب وصابون را مطابق با روش زیر آماده‌سازی می‌کند:
– صابون جامد را با استفاده از رنده‌ی فلزی به ذرات ریز تبدیل می‌کند.
– ذرات صابون را درون کیسهی پارچه‌ای قرار می‌دهد.
– کیسهی حاوی ذرات صابون را درون تشت آب‌جوش قرار می‌دهد تا آب گرم به درون کیسه نفوذ کرده، باعث حل‌شدن صابون شود. صابون حل‌شده در اثر فشار وارده به کیسه، کم‌کم از کیسه خارج می‌شود. محلول نهایی، شیری‌رنگ و غلیظ است.
در روش دیگر، نمدمال صابون خشک را درون هاون می‌کوباند. سپس آن را از مخدار (الک) با سوراخ‌های ریز عبور می‌دهد تا به گَرد با دانه‌های ریز تبدیل شود. هنگام نمدمالی، به‌صورت مداوم مقداری از گرد را روی لایه‌ی الیاف پشم می‌پاشد و در پی آن مقداری آب روی نمد می‌ریزد و با مالش دست آنها را با هم مخلوط می‌کند.
در این روش، ذرات حاصل از پاشیدن گرد صابون روی الیاف پشم، در هوا پراکنده شده و باعث سرفه و عطسه‌ی شدید می‌شود و ممکن است در درازمدت منجر به بیماری‌های تنفسی شود.
گرد صابون
فرآیند تولید زیرانداز نمدی
نمدمال، قالب نمدمالی را بر کف گارگاه گسترانده و یک سرِ آن را به‌دور چوقالب با اندازه‌ی متناسب می‌پیچاند.
گستردن قالب نمدمالی
طرح و نقش نمد با استفاده از موشوره‌های رنگی، به‌طور ذهنی بر روی قالب ایجاد می‌شود. این مرحله، یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل نمدمالی است. در این مرحله، نمدمال نه به الگویی مراجعه می‌کند و نه ابزاری برای اندازه‌گیری به‌کار می‌برد.
نمدمال، فرآیند نقش‌اندازی روی قالب نمدمالی را مطابق با روش زیر انجام می‌دهد:
– با استفاده از موشوره، حاشیه‌ی طرح مورد نظر را ایجاد می‌کند.
– درون حاشیه‌ی ایجادشده، خطوط کلی طرح موردنظر را پیاده می‌کند.
– با استفاده از موشوره‌های کوتاه، جزئیات مربوط به نقوش را اجرا می‌کند.
– برای اغلب نقوش، قطعه‌هایی از فتیله با اندازه‌های مختلف برش داده و روی طرح مستقر می‌کند. نقوش اصلی طرح را با یک، دو یا چند رنگ ایجاد می‌کند.
– برای طرح‌های مدور، قطعه‌هایی از فتیله با اندازه‌ی مورد نظر برش داده و ازطریق پیچاندن با دست، حالت دایره یا خط منحنی را به آنها می‌دهد. نقوش S مانند زنجیروار با گل‌های مدور بر گرد آنها را نیز ازطریق چرخاندن پشم به دور انگشت شست پدید می‌آورد.
– نقوش موجود در حاشیه‌ها اعم از مارپیچ، لوزی هفت‌و‌هشت و یا مثلث را ایجاد و تکمیل می‌کند.
– درون برخی از نقش‌مایه‌ها را با استفاده از پشم‌های خودرنگ و یا پشم‌های رنگرزی‌شده پر می‌کند.
ایجاد نقوش روی قالب با کاربرد موشوره‌ها (فتیلههای پشمی)
نمدمال توده‌ای از پشم حلاجی‌شده را در دست چپ و دسته‌ی چوپنجه را در دست راست می‌گیرد. با استفاده از شاخه‌های چوپنجه، پشم را به آرامی روی قالب می‌گستراند. این‌کار را تا حصول ضخامت مورد نظر در لایه‌ی پشم ادامه می‌دهد. انجام این‌کار با دست و بدون چوپنجه، موجب نایکنواختی سطح پشم‌ها در بخش‌های مختلف قالب می‌شود.
جنس پشم مورد مصرف در این مرحله، باید کاملاً مرغوب باشد؛ زیرا علاوه بر تحمل فرسودگی بیرونی نمد، در معرض دید افراد قرار خواهد گرفت.
گستردن لایه‌ی پشم مرغوب روی فتیلههای طرح
ساختار بافت لایه‌ی پشم مرغوب
نمدمال توده‌ای از پشم حلاجی‌شده را به‌آرامی روی لایه‌ی قبلی می‌گستراند. پشم مورد مصرف در این مرحله، دارای مرغوبیت کم است؛ زیرا در نهایت، دو سوی آن را دو لایه پشم مرغوب احاطه کرده و از معرض دید افراد پنهان می‌شود.
گستردن توده‌ی پشم با کیفیت معمولی روی لایه‌ی پشم مرغوب
ساختار بافت لایه‌ی پشم با کیفیت معمولی
نمدمال، لایه‌ای از الیاف پشم را روی لایه‌ی قبلی می‌گستراند. کیفیت این الیاف، مانند الیاف پشم لایه‌ی اول دارای کیفیت مطلــوب است.
گستردن لایه‌ی پشم مرغوب روی لایه‌ی پشم با کیفیت معمولی
ساختار بافت لایه‌ی پشم مرغوب
پس از هر مرحله پشم‌گذاری روی قالب، نمدمال با استفاده از چوپنجه، سطح لایه‌ی الیاف پشم را هموار می‌کند. در آخرین مرحله‌ی گستردن توده‌ی پشم، ضخامت پشم cm 15 تا cm 20 شده‌است.
شانه‌کردن لایه‌های پشم با کمک چوپنجه
نمدمال، مقداری از محلول آبوصابون را با دست و یا اوپاش، به‌آهستگی روی سطح پشم‌های گسترده‌شده پاشیده و آنها را کاملاً خیس و اصطلاحاً نمک‌دار می‌کند.
اغلب نمدمالان ترجیح می‌دهند پاشیدن محلول آب و صابون را با استفاده از انگشتان دست انجام دهند و از نظر آنها، عملکرد اوپاش مطلوب نیست.
پاشیدن محلول آبوصابون بر لایه‌های پشم
مرحله‌ی دیگر نمدمالی، پیچیدن قالب نمدمالی و لایه‌های پشم به‌دور میله‌ی چوبی بلند و یا لوله‌ی پلاستیکی است.
در این‌جا، نمدمال با کمک فردی دیگر، از سوی عرض قالب و با دقت و فشار متناسب، مجموعه‌ی قالب و پشم‌ها را لوله می‌کند؛ به‌طوری‌که همیشه لایه‌ی گونی حایل لایه‌ی پشم است و از به‌هم‌چسبیدن لایه‌های پشم جلوگیری می‌کند.
لولهکردن مجموعه‌ی قالب و لایه‌های پشم
قالب لوله‌شده
نمدمال، دو سر قالب لوله‌شده را با دو سر یک طناب، محکم بسته و سپس سایر قسمت‌های قالب را ازطریق غلتاندن آن در کف کارگاه، بند‌پیچ می‌کند.
بندپیچ‌‌کردن قالب لوله‌شده
بندپیچ‌‌کردن قالب لوله‌شده
نمدمال، قالب لوله‌شده را بر کف کارگاه مستقر کرده و روبه‌روی آن می‌ایستد. در مدت زمان تقریبی نیم ساعت با پا روی آن ضربه وارد می‌کند و هم‌زمان، آن را در طول کارگاه جابه‌جا می‌کند؛ در این‌حال، الیاف پشم درهم فرورفته و تبدیل به سطحی تخت و منسجم می‌شود که آن را خامه [xâme] می‌نامند.
لگدمالی، در هرشرایطی با پاهای برهنه (بدون کفش) انجام می‌شود. نمد هم در طول و هم در عرض در معرض ضربه‌های پا قرار می‌گیرد. نمدمالان، حدود یکصد بار حرکت رفت و یکصد بار حرکت برگشت نمد در طول کارگاه را برای لگدمالی کافی می‌دانند. در این مرحله، به ازای هر cm 50 درازای مجموعه‌ی لوله‌شده، به یک نفر نمدمال نیاز است. درصورت نمدمالی توسط یک نفر (نبود افراد کمکی)، نمدمال مجبور است برای هر cm 50 از نمد، حدود یکصد شماره حرکت رفت و برگشت را تکرار کند.
لگدمال‌کردن قالب لوله‌شده
لگدمال‌کردن قالب لوله‌شده.
نمدمال بند را از دور قالب باز می‌کند. قالب را می‌گستراند و به‌حالت نخست درمی‌آورد. سپس سمت منقوش نمد را به‌سوی بالا قرار می‌دهد و نقوش آن را کنترل می‌کند. نمد حاصل‌شده در این مرحله، انسجام کمی دارد و ارتباط خیلی مطلوبی بین نقوش و زمینه‌ی نمد برقرار نیست. همچنین لبههای آن کاملاً ناصاف و نامنظم است.
بازکردن قالب
کنترل نقوش نمد خامه
ساختار بافت نمد خامه
نمدمال پشت نمد را به‌سوی بالا قرار می‌دهد و آن را با دست مالش می‌دهد و کجی‌های نمد را برطرف می‌کند. برای این‌منظور، ابتدا لبههای نایکنواخت نمد را بر پشت آن برمی‌گرداند. در این‌جا، ازطریق کشیدن برخی قسمت‌های لبه‌ها یکنواختی بیشتری ایجاد می‌کند. همچنین لکه‌های پشم با رنگ‌های متفاوت را از درون نمد خارج ساخته و جای خالی آنها را با پشم هم‌رنگ زمینه پر می‌کند.
لبه‌گیری و رفع نقایص نمد خامه
سپس مقداری پشم حلاجی‌شده میان یا روی لبههای نمد (که نایکنواخت و یا نازک است)، قرار می‌دهد.
قراردادن پشم‌حلا‌جی‌شده روی لبههای ناقص نمد
از یک گوشه‌ی نمد، مالش پشم‌های اضافه‌شده به لبه‌ها را آغاز می‌کند. برای این منظور از محلول آبوصابون استفاده می‌نماید و با مالش موضعی، لبه‌ی نمد را یکنواخت و گِرد می‌سازد. این مرحله را اصطلاحاً «لبه‌گیری» می‌نامند. در این مرحله نیز لکه‌های پشم با رنگ‌های متفاوت را از درون نمد بیرون می‌کشد و جای خالی آنها را با پشم هم‌رنگ زمینه پر می‌کند. همچنین ازطریق لولهکردن و فشارآوردن بر گوشه‌های نمد، ساختار آن را منظم و محکم می‌سازد.
مالش پشم‌های اضافه‌شده به لبههای نمد
جداسازی لکه‌های پشم با رنگ متفاوت از زمینه
لولهکردن و فشارآوردن بر گوشه‌های نمد
در این مرحله، محلول آبوصابون بر همه‌ی سطح نمد خامه پاشیده می‌شود. ساختار بافت نمد در این مرحله، مطابق شکل زیر است.
پاشیدن محلول آبوصابون بر سطح نمد خامه
ساختار بافت نمدِ خامه پس از پاشیدن محلول آبوصابون
نمدمال، نمد خامه را لوله کرده و آن را برای دریافت ضربه‌های پی‌درپی دست‌ها آماده‌سازی می‌کند.
لولهکردن نمد خامه
لولهکردن نمد خامه
در این مرحله، نمدمال، نمد خامه‌ی لوله‌شده را در کف کارگاه گذاشته و خود نیز در مقابل آن و بر روی زانوانش می‌نشیند. تمام نیروی خود را جمع نموده و با کف و ساعد دستان خود با حرکت‌های روبه‌جلو ضربات پی‌درپی وارد می‌کند. در همین مرحله است که صدای نفس‌های ناله‌مانند نمدمالان به گوش می‌رسد.
در این‌جا نیز به ازای هر cm 50 از نمد، به یک نفر نمدمال نیاز است. در غیراین‌صورت، نمدمالِ تنها باید نمد را در سطحی کوچک‌تر لوله کرده و مدت زمان ضربه‌زدن با دست را افزایش دهد.
مدت‌زمان این مرحله، با سه نفر نمدمال، حدود نیم‌ساعت و با یک‌نفر نمدمال، بیشتر از یک ساعت است.
ضربه‌زدن با دست‌ها به نمد خامه
ضربه‌زدن با دست‌ها به نمد خامه
در این مرحله، دوباره نمد لوله‌شده باز و گسترده شده و محلول آبوصابون روی سطح آن پاشیده می‌شود. ساختار بافت نمد در این مرحله، مطابق شکل زیر است.
پاشیدن مجدد محلول آبوصابون بر سطح نمد خامه
ساختار بافت نمد خامه پس از ضربه‌زدن با دست
نمدمال، نمد را دوباره از جهتی متفاوت با مرحله‌ی پیشین، لوله کرده و آن را برای دریافت ضربه‌های پی‌درپی دست‌ها آماده‌سازی می‌کند.
لولهکردن مجدد نمد
لولهکردن مجدد نمد
در این مرحله، آن‌قدر به نمد ضربه وارد می‌شود تا همه‌ی الیاف درهم‌تنیده شده و همه‌ی چشمه‌های نمد پُر شود.
ضربه‌زدن نهایی با دست‌ها به نمد لوله‌شده
در هنگام نمدمالی، صدای ضربه‌هایی واردشده بر نمد و نفس‌زدن‌های مداوم و ضربه‌ای نمدمالان، حکایت از سختی و دشواری کار دارد. ساعدهای دست سرتاسر سرخ می‌شود، خون در سر زانو جمع می‌شود و نیروی بدن کاملاً باید به ساعدها منتقل شود. حرکات سر و گردن را هم با حرکات دست و بدن یکنواخت می‌کنند تا ریتم بدن کامل شود و جهت نیرو کاملاً مشخص گردد.
نمدمال، نمد لوله‌شده را باز می‌کند. در این مرحله موشوره‌ها کاملاً با متن ترکیب شده‌اند. در این‌زمان عملیات نهایی را روی نمد انجام شده و معایب آن برطرف می‌شود. مهم‌ترین عملیات این مرحله، عبارت‌اند از: برطرف‌‌کردن اعوجاج برخی نقوش، حذف لکه‌های پشم با رنگ متفاوت از روی زمینه و پرکردن جای خالی آن، کش‌دادن گوشه‌های نمد ازطریق لولهکردن آنها، افزودن موضعی پشم حلاجی‌شده به برخی قسمت‌های ناهموار با استفاده از آبوصابون، ضربه‌زدن به سطح نمد بازشده با کف دست‌ها، لولهکردن نسبی و موضعی و ضربه‌زدن با ساعد دست‌ها و ….
رفع اعوجاج نقوش
حذف لکه‌های پشم با رنگ متفاوت
کش‌دادن گوشه‌های نمد
نمدمال در پایان کار، نمد را بازنموده، آن را به‌مدت سه تا چهار روز، زیر نور آفتاب می‌گذارد تا خشک شود. ساختار بافت نمد پس از خشک‌شدن، مطابق شکل زیر است.
شکل نمد در پایان نمدمالی
ساختار بافت نمد پس از خشک‌شدن
پس از خشک‌شدن نمد، نمدمال برای زدودن پرزهای اضافی و الیاف جداشده از سطح نمد، آنها را با استفاده از کبریت و یا فندک می‌سوزاند و یا ازطریق تیغ‌زدن، آنها را جدا می‌کند.
محصول نمدی درهنگام تولید به مقدار زیادی آب جذب می‌کند، بنابراین پس از اتمام کار لازم است که آب جذب‌شده از میان الیاف آن خارج شود. نمدمال محصول نمدی را لوله کرده، آن را به حالت عمودی به دیوار تکی هداده و ظرفی در زیر آن قرار می‌دهد تا آب آن تخلیه شود. سپس آن را در معرض هوای آزاد خشک می‌کند.