نقش‌مایه‌ها، طرح‌ها و رنگ‌بندی محصولات نمدی خوزستان
نقش‌مایه‌ها و طرح‌های محصولات نمدی
نقش‌مایه، عنصر منفرد یا قابل تجزیه در طرح کلی نمد است که معمولاً ساده و انتزاعی بوده و ویژگی‌های بومی و اختصاصی دارد.
نقش‌مایه‌ها و طرح‌ها، مهم‌ترین ویژگی محصولات نمدی خوزستان است. نقش‌مایه‌های این محصولات، به‌طور هماهنگ، متناسب، متقارن و انتزاعی به طور ذهنی روی محصول ایجاد می‌شوند.
این نقش‌مایه‌ها بی‌گمان از نقوش پیش از اسلام مایه گرفته و فقط جنبه‌ی تزیینی آنها مطرح نیست. این نقش‌مایه‌ها صرفاً با برداشت شخصی ایجاد نشده‌اند، بلکه نشانگر تصورات مردمان این سرزمین است که در رابطه‌ی نمادین با طبیعت پیرامون خود پدیدار شده‌اند. ساده‌زیستی هنرمند نمدمال، ارتباط یکنواخت او با طبیعت و همانندی باورها و سنت‌هایی که در طی سده‌ها تغییر چندانی نداشته، موجب شده تا رشته‌ی وفاداری‌اش به خاطره‌ی قومی از هم نگسلد و نقش‌مایه‌ها پایدار و باثبات باشند.
اغلب این نقش‌مایه‌ها در دوران کهن دارای مفاهیم ویژه بوده‌اند و به‌تدریج به‌دلیل تکراری‌شدن، مجموعه‌ای از نقش‌ها را تشکیل داده‌اند که غالباً بر سطح اشیا و لوازم کاربردی نقش شده و به همین علت، پس از گذشت سده‌ها، معانی و مفاهیم آنها فراموش شده و تبدیل به نقشهای تزیینی شده‌اند.
رایج‌ترین نقش‌مایه‌های محصولات نمدی دزفول، عبارت‌اند از: ستاره، کورک، خراطی، ترنج، تاریخِ سال، هشت وسط، حلقه، مارپیتی، چارپر (صلیب)، بته، قلاب، قایقی
رایج‌ترین نقش‌مایه‌های محصولات نمدی بهبهان نیز شامل لوزی، دوخطی، خط اریبی، شرفه، سه‌گوش، پرک، گلبرگی، مارپیت، گردالی، ترنج و شطرنجی است
رایج‌ترین نقش‌مایه‌های محصولات نمدی شوشتر، عبارت‌اند از: بته‌ی کورکی، بته‌ی هندسی، بته‌ی مثلثی، اشک، خراطی، دل، خشت، گل و لنگر
طرح‌های محصولات نمدی خوزستان
طرح، نقشهای کلی است که از ترکیب نقش‌مایه‌های گوناگون شکل گرفته و براساس پشتوانه‌های قومی و سنتی، دارای ترکیب‌بندی و ظاهر اختصاصی است.
طرح كلي محصولات نمدی خوزستان، تركيبي از چند نقش‌مایه‌ی هندسی است و زمينه‌ی محصول با تكرار چند نقش‌مايه تکمیل می‌شود.
طرح‌های ساده‌ی نمد خوزستان اغلب به‌صورت ذهنی و متقارن و براساس مبانی بصری، متعادل، متناسب و هماهنگ اجرا می‌شوند.
رایج‌ترین طرح‌های محصولات نمدی دزفول، بهبهان و شوشتر در این گالری ارائه شده‌است:
رنگ‌بندی محصولات نمدی خوزستان
محصولات نمدی خوزستان، دارای ترکیب‌های رنگی گوناگون با تناسب، هماهنگی و اصالت سنتی مطلوب هستند.
هنرمند نمدمال خوزستانی تجربه‌ی غنی‌شده‌ی خود را در گزینش رنگ‌ها نیز به‌کار می‌برد. با وجود محدودیت تعداد رنگ‌ها، ترکیب رنگ‌ها در آشکارشدن نقش‌مایه‌های نمد تأثیر زیادی دارد. تناسب، ترکیب چشم‌نواز رنگ‌های نمد، هماهنگی و تقارن در میان رنگ‌ها و نقوش، نشانگر توانایی و تجربه‌ی نمدمالان استان خوزستان است.
زمینه‌ی نمدهای زیرانداز خوزستان معمولاً به رنگ‌های سفید، نخودی یا قهوه‌ای روشن است. پشم‌های با رنگ‌های یادشده معمولاً به‌صورت طبیعی وجود دارند و نیاز به رنگرزی آنها نیست.
در دزفول، تولید نمد با نقش‌مایه‌های تک‌رنگ طبیعی رایج است. آقای محمدیان‌نژاد، اصطلاح پشمِ بهشت را برای پشمِ خودرنگ به‌کار می‌برد و این تأکید بر ارزش و اهمیت کاربرد پشم خودرنگ در ساختار نمد دارد.
رنگ‌های موجود در محصولات نمدی خوزستان شامل سیاه، سفید، درجه‌های خاکستری، درجه‌های قهوه‌ای، نارنجی، قرمز و بنفش است.
