فرآیند تولید محصولات چلنگری خوزستان
اغلب محصولات چلنگری خوزستان، ازطریق تغییرشکل‌دادن قطعه‌های فولادی یا آهنی اسقاطی تولید می‌شوند.
داسغاله (داس اره‌ای) یکی از مهم‌ترین محصولات چلنگری خوزستان به‌ویژه در رامهرمز است که برای برداشت سبزیجات در مزارع کاربرد دارد. در این‌جا، فرآیند تولید این محصول تشریح می‌شود. علت انتخاب این محصول، این است که فرآیند تولید آن، دربرگیرنده‌ی اغلب مراحل چلنگری است.
فرآیند تولید داسغاله به شرح زیر است:
آماده‌سازی کوره‌ی چلنگری
چلنگر، فرآیند آماده‌سازی کوره‌ی چلنگری را مطابق با روش زیر انجام می‌دهد:
– مقدار کافی زغال در کوره‌ی چلنگری قرار می‌دهد.
– دمنده‌ی برقی کوره را روشن و آن را تنظیم می‌کند.
– با استفاده از قلاب فلزی، زغال‌های افروخته‌ی درون کوره را کنترل کرده و با تنظیم جریان هوای دمنده، حرارت آنها را در حد مطلوب تنظیم می‌کند.
– قطعه‌ی آهنی/ فولادی متناسب با محصول مورد نظر را انتخاب می‌کند.
– قطعه‌ی آهنی/ فولادی را ازطریق برش‌دادن و یا قطع‌کردن به شکل کلی مورد نظر تبدیل می‌کند.
– قطعه‌ی آهنی/ فولادی را با استفاده از انبر آتشکاری درون کوره مستقر کرده و در معرض حرارت قرار می‌دهد تا گداخته شود.
– برای برش اولیه به همکاری دو نفر نیاز است به این‌صورت که یک نفر قطعه‌ی مورد نظر را با استفاده از انبر آهن‌گیر، روی سندان قرار می‌دهد و با دست دیگر انبر قلم را بر نقاط مورد نظر قطعه قرار می‌دهد. نفر دوم نیز با پتک کف بر قلم ضربه وارد می‌کند تا قطعه به اندازه و شکل دل‌خواه برش داده شود.
– قطعه‌ی آهنی/ فولادی برش‌خورده را با استفاده از انبر آتشکاری درون کوره مستقر می‌کند و در معرض حرارت قرار می‌دهد تا گداخته شود.
– قطعه‌ی برش‌خورده‌ی گداخته‌شده را با استفاده از انبر از کوره خارج کرده و آن را روی سندان قرار می‌دهد. با استفاده از چکش روی قطعه می‌کوبد تا به شکل ابزار مورد نظر تبدیل شود.
– گاه یک کارگر هم به استادکار چلنگر در شکل‌دادن شیء مورد نظر کمک می‌کند. جایی که استاد چکش می‌زند، چلنگر همکار پتک را در همان‌جا فرود می‌آورد. پتک‌زدن نیاز به نیروی بدنی و تجربه و مهارت دارد. اگر قطعه‌ی آهنی پیش از شکل‌یافتن سرد شود، بار دیگر آن را برای تفته‌شدن درون کوره قرار می‌دهند.
– قطعه‌ی شکل‌گرفته را در حالی که داغ است، برای محکم‌ترشدن در آب می‌گذارد و به اصطلاح آن را آب‌دیده می‌کند تا لایه‌ی رویی آن محکم شود.
– پس از شکل‌دهی اولیه‌ی قطعه، برای اتصال تیغه به دسته‌ی محصول، با استفاده از میخ و چکش در قسمت انتهایی تیغه چند روزنه ایجاد می‌کند.
– برای دسته‌ی محصول معمولاً از چوب تراش‌خورده استفاده می‌کند. که یا توسط خراط آماده شده است یا خود چلنگر اقدام به ساخت آن می‌کند.
– قطعه‌ای چوب استوانه‌ای‌شکل را با استفاده از تیشه می‌تراشد تا فرم مورد نظر حاصل شود.
– محل اتصال دسته به تیغه را کمی تراش داده و صاف می‌کند.
– تیغه‌ی گداخته را در محل نصب روی دسته‌ی چوبی قرار داده و آن را کمی به درون دسته فشار می‌دهد تا جای روزنه‌ها مشخص شود. سپس با استفاده از سنبه‌ی گداخته‌شده، دسته‌ی چوبی را در نقاطِ مشخص‌شده سوراخ می‌کند.
– با استفاده از سوهان و یا چوبسا، محل اتصال دسته به تیغه را پرداخت و صاف می‌کند.
– تیغه و دسته را در محل مورد نظر روی هم قرار داده و با استفاده از میخ و قطعه‌ای از ورق آهنی که قبلاً برش خورده و سوراخ شده‌است، با ضربه‌ی چکش تیغه را به‌طور موقت روی دسته ثابت می‌کند.
– با ضربه و فشار چکش، ورق آهنی را به‌دور تیغه و دسته حلقه می‌کند.
– با استفاده از چکش یا پتک، قطعه‌ی میخ‌مانندی تهیه می‌کند.
– با ضربه‌ی چکش، میخ را در محل مورد نظر روی ورق آهنی فروبرده و می‌کوباند تا از سوی دیگر دسته خارج شود.
– با ضربه‌های چکش، مخ‌ها را روی دسته پرچ می‌کند.
– با استفاده از دستگاه فرز و یا قیچی ورق‌برف اضافه‌های ورق را برش می‌دهد.
– با ضربه‌های چکش، ورق آهنی را صاف و یکنواخت می‌کند.
– با استفاده از اره، اضافه‌ی دسته‌ی چوبی را که از ورق دورگیر خارج شده، برش داده و حذف می‌کند.
– برای تیزکردن تیغه‌ی داسغاله، ابتدا با فرز دانه‌درشت لبهی تیغه را صاف کرده و سپس با فرز دانه‌ریزتر، لبهی تیغه را کاملاً صیقلی و تیز می‌کند.
– داسغاله را روی یک تکیه‌گاه مستقر کرده و با استفاده از سوهان، دندانه‌های تیغه را به‌طور منظم ایجاد می‌کند.
