مواد اولیهی ترکه بافی خوزستان
در تپبافی خوزستان، از شاخههای باریک و دراز گونهای از درخت بادام کوهی با نام علمی Amygdalus lycioides برای تولید محصول استفاده میشود. این درخت خودرو که بومی ایران است، دارای شاخههای فراوان، ساقههای افراشته و سوزنیشکل، برگهای ریز و میوهای شبیه بادام اما کوچکتر و تلخمزه است.
ارتفاع متوسط درخت بادام کوهی ٥/٢ متر تا ٣ متر و قطر تاج پوشش آن نیز ٢ متر تا ٥/٢ متر است. گلهای سفیدرنگ بادام معمولاً پیش از ظهور برگها در اوایل فروردینماه آشکار میشوند. میوههای آن نیز در خردادماه رسیده و قابل جمعآوری است.
رویشگاه بادام کوهی، در ارتفاع ٨٠٠ متر تا ٢٧٠٠ متر از سطح دریا است. این درختچه اغلب در نواحی صخرهای و سنگلاخی دامنهی کوهها میروید و در برابر شرایط نامساعد محیط (کمآبی و نوسانات شدید حرارتی) مقاوم است.
نمایی از محل رویش درختچهی بادام کوهی در شهرستان دزفول
شاخهی درخت بادام سبزرنگ است و چون رطوبت آن بهکندی خارج میشود، استحکام و انعطافپذیری زیاد دارد. رنگ شاخه، ممکن است بهمدت شش ماه تا یک سال بدون تغییررنگ باقی بماند. رنگ محصولات تولیدشده با این نوع ترکه درصورتیکه در برابر عوامل گوناگون مانند عوامل جوی، شیوهی کاربرد و … قرار گیرند، کمکم بهسوی سبز تیره یا قهوهای تغییر مییابد. ترکههای بادام از پایان بهار تا میانهی زمستان چیده میشوند چون در این بازهی زمانی، شاخهها نورس و انعطافپذیرند.
نمایی از شاخههای درخت بادام کوهی
شاخههای چیدهشدهی بادام کوهی
در دههی ۱۳۷۰ خورشیدی، برخی از دستگاههای اجرایی ایران (مانند سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری) پی به اهمیت و جایگاه این درختچه برده و برای اصلاح و احیای مراتع کوهستانی، اقدام به کاشتن بذر و یا نهال بادام کوهی در نواحی کوهستانی کشور کردند.
در شهرستان دزفول نیز، فرآیند گسترش پوشش جنگلی بادام کوهی، بیشتر در دهستانهای شهیون (روستاهای دارَک، رِزگَه و …) و سردشت اجرا شد.
نمایی از کشت درخت بادام کوهی در شهرستان دزفول