بررسی امکان‌سنجی احیای ترکه‌بافی خوزستان بر اساس مدل SWOT
۱- انتخاب مدل تحلیلی SWOT برای ترکه‌بافی خوزستان
تکنیک یا ماتریس SWOT، ابزاری برای شناخت تهدیدها و فرصت‌های موجود در محیط بیرونی سازمان و بازشناسی ضعف‌ها و قوت‌های درونی آن برای سنجش وضعیت و تدوین راهبرد برای کنترل و هدایت آن سازمان است. به‌طور اجمالی می‌توان گفت که این تکنیک، ابزاری برای تحلیل وضعیت و تدوین راهبرد است و این امور ازطریق بازشناسی و طبقه‌بندی قوت‌ها و ضعف‌های درونی سازمان؛ بازشناسی و طبقه‌بندی فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در محیط خارج سازمان؛ تکمیل ماتریس SWOT و تدوین راهبردهای گوناگون برای هدایت سازمان در آینده صورت می‌گیرد .
از دیدگاه این مدل، استراتژی مناسب، قوت‌ها و فرصت‌ها را به حداکثر و ضعف‌ها و تهدیدها را به حداقل ممکن می‌رساند. به این‌منظور، نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها در چهار حالت کلی SO، WO، ST و WT پیوند داده می‌شوند و گزینه‌های استراتژی از میان آنها انتخاب می‌شوند. محققان، الگوهای متفاوتی را برای شناسایی همه‌ی عوامل (مؤثر و غیرمؤثر) بر فعالیت‌های یک محیط، سازمان ارائه نموده‌اند که بیشتر با عناوین تجزیه و تحلیل قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها یا SWOT به‌کار رفته‌است.
سازمان، همواره تحت‌تأثیر یک‌سری عوامل درون‌سازمانی و برون‌سازمانی است که در این‌میان، برنامه‌ریزی بلندمدت یا استراتژیک یک سازمان، متأثر از فرآیند تعامل آن عوامل درونی با محیط بیرونی بوده و بنابراین پیش‌بینی وضعیت آینده نقشی اساسی در فرآیند موفقیت سازمان دارد. تجزیه و تحلیل SWOT یکی از ابزارهای استراتژیک تطابق نقاط قوت و ضعف درون‌سازمانی با فرصت‌ها و تهدیدهای برون‌سازمانی است. تجزیه و تحلیل SWOT تحلیلی منظم برای شناسایی این عوامل و تدوین برنامه‌ی بلندمدت که بهترین تطابق بین آنها را ایجاد نماید، ارائه می‌دهد.
در این‌جا، چون ترکه‌بافی خوزستان به‌عنوان فعالیت جمعی قلمداد می‌شود، به‌مثابه سازمانی تلقی می‌گردد که دارای سازمان‌های فرعی است.
در نظریه‌های کلاسیک، سازمان (در این‌جا، ترکه‌بافی خوزستان) به‌عنوان سیستم بسته بررسی می‌شود؛ ولی در نظریه‌های نوین، سازمان یک سیستم فنی- اجتماعی تلقی می‌شود که برای رشد و کمال بایستی همواره خود را با عوامل متغیر درونی و بیرونی سازگار و هماهنگ سازد. سیستم سازمانی دو جنبه دارد: یکی جنبه‌ی فنی که شامل وظایف تخصصی، ساختمان و ماشین‌آلات، وسایل و ابزار و تکنیک‌های تولید می‌شود و دیگر جنبه‌ی اجتماعی که مشتمل بر روابط کارکنان در داخل سیستم می‌گردد. سیستم سازمان مذکور از سیستم‌های فرعی متعددی مانند روابط ناشی از نقش و مقام و روابط حاصل از محیط فیزیکی کار و تکنولوژی، تشکیل می‌شود .
معمولاً شرایطی که بر مجموعه‌ی ترکه‌بافی خوزستان احاطه داشته و بر آن تأثیر می‌گذارند، از نظر شیوه‌ی تأثیرگذاری به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف- شرایطی که به‌طور مستقیم و از درون بر ترکه‌بافی خوزستان تأثیر دارند؛
ب- شرایطی که در سطح کلان و از بیرون بر ترکه‌بافی خوزستان اثر می‌گذارند.
بر همین اساس عوامل درونی، عواملی است که در درون ترکه‌بافی وجود داشته و به‌طور رسمی تحت کنترل آن است.
همچنین، عوامل بیرونی نیز عواملی است که خارج از کنترل ترکه‌بافی خوزستان بوده، اما به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر عملکرد آن تأثیر می‌گذارد. شناسایی و تجزیه و تحلیل هریک از عوامل درونی و بیرونی منجر به تهیه‌ی فهرست نقاط قوت و ضعف (ناشی از تجزیه و تحلیل عوامل درونی) و فرصت‌ها و تهدیدهایی (ناشی از تجزیه و تحلیل عوامل بیرونی) خواهد شد.
در این تحلیل، پرسش‌های زیر مطرح می‌شود:
– چه فرصت‌های عمده‌ی محیطی برای ترکه‌بافی خوزستان وجود دارد؟
– با چه تهدیدهای عمده‌ی بیرونی در ترکه‌بافی خوزستان مواجه هستیم؟
– نقاط قوت عمده‌ی درونی ترکه‌بافی خوزستان چه مواردی است؟
– ضعف‌های عمده‌ی درونی ترکه‌بافی خوزستان چیست؟
لازم به ذکر است که تجزیه و تحلیل فوق، فقط موقعیت استراتژیک را در مقطع زمانی بررسی‌شده روشن می‌سازد؛ بنابراین برای دنبال‌نمودن روند زمانی، با توجه به این موضوع که شرایط محیطی (درونی و بیرونی) پویا بوده و دائماً درحال تغییر و دگرگونی است، لازم است روند تحولات مورد بررسی قرارگرفته و در مقاطع مختلف زمانی، استراتژی‌ها را استخراج نمود و به ارائه‌ی راه‌کارها و پیشنهادهای کاربردی‌تر دست یافت. به‌عبارتی، دنبال‌نمودن این روند به بررسی و پیش‌بینی حالت‌های مختلفی که در آینده ممکن است رخ دهد، کمک می‌کند.
۲- عوامل تأثیرگذار بر ترکه‌بافی خوزستان برمبنای مدل SWOT
در مدل SWOT ، برای شناسایی و بررسی علل منسوخ‌شدن ترکه‌بافی خوزستان، عوامل مؤثر به دو دسته‌ی عوامل بیرونی و عوامل درونی تقسیم می‌شوند:
۱-۲- عوامل بیرونی ترکه‌بافی
این عوامل خارج از ترکه‌بافی خوزستان بوده، بر فعالیت‌های آن تأثیر دارد؛ اما در اختیار ترکه‌بافی نبوده، هیچ‌گونه تأثیری بر آن ندارد. هدف از بررسی محیط بیرونی، تهیه‌ی فهرستی محدود از فرصت‌هایی است که می‌تواند به ترکه‌بافی سود رسانده یا تهدیدهایی برای آن داشته باشد. عوامل بیرونی ترکه‌بافی خوزستان خود به دو گونه است:
۱-۱-۲- فرصت‌های ترکه‌بافی
فرصت، یک موقعیت عمده در محیط سازمان ترکه‌بافی است. یعنی آنچه که ترکه‌بافی را در رسیدن به اهدافش یاری می‌نماید و به‌عنوان موتور محرکه‌ای است که شتاب حرکت آن را چندین برابر می‌کند. فرصت‌ها، مطلوب ترکه‌بافی بوده، باید کوشید تا آن را به حداکثر رسانده و از آن استفاده‌ی بهینه شود؛ پس می‌توان گفت: فرصت، پتانسیل نهفته‌ای است که بهره‌گیری از آن، ترکه‌بافی را در جهت مثبت رشد داده و استفاده از آن مزایای قابل ملاحظه‌ای برای ترکه‌بافی خواهد داشت. به عبارت دیگر، منفعت بالقوه‌ای است که عوامل بالفعل‌شدنش هنوز پدید نیامده‌است.
مهم‌ترین فرصت‌هایی که در ترکه‌بافی خوزستان وجود دارد، به شرح زیر است:
– وجود گردشگر داخلی و خارجی؛
– بهره‌گیری از برند و علامت یکسان در محصولات صادراتی به‌منظور جلوگیری از سوء‌استفاده‌ی رقبای تجاری از علامت و طرح؛
– برنامه‌ریزی جهت معرفی توان تولیدی و جایگاه هنری محصولات ترکه‌بافی به بازارهای جدید داخلی و خارجی (بازارسازی)؛
– اشتغال‌زایی و ایجاد درآمد ارزی برای کشور؛
– استفاده از ظرفیت موجود در کشورهای همسایه (بازاریابی و فروش مناسب در کشورهای هم‌جوار)؛
– ارزش محصولات ترکه‌بافی به‌عنوان هنر دستی؛
– شهرت خوزستان در تولید محصولات ترکه‌بافی.
۲-۱-۲- تهدیدهای ترکه‌بافیتهدید، موقعیت نامطلوب عمده در محیط سازمان ترکه‌بافی است و به‌عنوان مانعی بر سر راه آن قرار داشته و آن را از رسیدن به اهدافش باز‌می‌دارد. فرصت یا تهدید، عامل نسبی است. ترکه‌بافی تا جایی که می‌تواند باید عوامل محدودکننده و تهدیدها را به حداقل رسانده یا آن را به فرصت و مزیت تبدیل کند. درک درست فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی ترکه‌بافی، به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی بلندمدت ترکه‌بافی را با بینش و فراست بهتر اتخاذ نموده، مسیر حرکت را به‌طور اثر بخش‌تر تعیین کنند. با توجه به مطلب بالا، می‌توان چنین گفت که تهدید برخلاف فرصت، عاملی است که مانع حرکت، رشد و بالندگی ترکه‌بافی می‌شود؛ به عبارت دیگر، ضرر بالقوه‌ای است که عوامل بالفعل‌شدنش هنوز به‌وجود نیامده‌است.
مهم‌ترین تهدیدهایی که در ترکه‌بافی خوزستان وجود دارد، به شرح زیر است:
– حاشیه‌ی سود پایین برای تولیدکننده و فروشنده؛
– نداشتن بیمه‌ی عمر و بالابودن تعرفه‌ی بیمه‌ی تأمین اجتماعی؛
– کم‌شدن گردشگر خارجی؛
– تشدید رقابت جهانی و پیدایش رقبای جهانی جدید؛
– کاهش جمعیت استادکاران ماهر این هنرصنعت؛
– عدم ثبات و تورم در قیمت مواد اولیه؛
– نبود سیاست‌های حمایتی معاونت صنایع دستی؛
– نبود آمار و اطلاعات کافی از عوامل تولید، فروش و صادرات؛
– کاهش صادرات به کشورهای دیگر و مسائل مربوطه.
۲-۲- عوامل درونی ترکه‌بافی
این عوامل در اختیار سازمان ترکه‌بافی هستند؛ پس در عین حال که بر فعالیت‌های ترکه‌بافی تأثیر دارند، ترکه‌بافی نیز بر آنها تأثیر دارد. هدف از بررسی محیط درونی، تهیه‌ی فهرستی از نقاط قوت است که ترکه‌بافی برای به‌دست آوردن شرایط بهتر، باید از آن بهره‌برداری نماید یا نقاط ضعفی که برای جلوگیری از ضرر یا کاهش سود، باید از آن اجتناب نماید. عوامل درونی نیز مانند عوامل بیرونی ترکه‌بافی دو دسته هستند:
۱-۲-۲- نقاط قوت ترکه‌بافی
نقطه‌ی قوت، منبع یا مهارت یا مزیت ترکه‌بافی نسبت به رقبا و نیازهای محیطی است که ترکه‌بافی در آن فعالیت می‌کند یا خواهد کرد. نقطه‌ی قوت، شایستگی ممتازی است که مزیت مقایسه‌ای ترکه‌بافی را نشان می‌دهد. نقطه‌ی قوت، نقطه‌ی اتکای ترکه‌بافی است که با استفاده از آن می‌خواهد به اهداف خود برسد. برمبنای این نقاط قوت، شاخه‌ی اجرایی را می‌توان به موتوری قدرتمند برای رشد، تغییر و نوآوری تبدیل کرد. پس ترکه‌بافی باید این نقاط قوت را برای جامه‌ی عمل‌پوشاندن به اهداف خود به حداکثر رسانده، از آن به‌عنوان مزیتی رقابتی استفاده نماید.
نقطه‌ی قوت، موردی است که ترکه‌بافی درصورت انجام یا داشتن آن، از امتیاز مثبت و توانایی قابل ملاحظه‌ای برخوردار خواهد شد.
مهم‌ترین نقاط قوت ترکه‌بافی خوزستان، شامل موارد زیر است:
– قرارگرفتن در زمره‌ی هنرهای دستی؛
– استفاده از فرم‌های سنتی؛
– بار فرهنگی‌محصولات؛
– استفاده از مواد برگشت‌پذیر به طبیعت؛
– اشتغال‌زایی در بخش‌های مختلف.
۲-۲-۲- نقاط ضعف ترکه‌بافی
نقطه‌ی ضعف، محدودیت یا کمبود در منابع مهارت‌ها و توانایی‌هایی است که مانع عملکرد اثربخش می‌شود. نقطه‌ی ضعف، عاملی درونی است که مختل‌کننده‌ی فعالیت‌های ترکه‌بافی بوده و در رسیدن به اهداف اختلال ایجاد می‌کند. پس ترکه‌بافی، لازم است این عوامل را در حد امکان به حداقل رسانده یا درجهت رسیدن به اهدافش از آن بهره‌برداری نماید.
نقاط ضعف، عواملی است که در ترکه‌بافی به‌صورت عینی وجود داشته و ترکه‌بافی به‌صورت جدی با آن روبه‌رو است و نمی‌تواند از آن دوری کند، بلکه باید با درکی صحیح آن را نظارت کرده و مهار نماید.
درک صحیح نقاط قوت و نقاط ضعف اساسی، به ترکه‌بافی کمک می‌کند تا با استفاده‌ی بهینه از قوت‌ها و به حداقل‌رساندن ضعف‌ها، با اثربخشی بیشتری به اهداف رسیده و از هدررفتن منابع و امکانات جلوگیری نماید.
نقطه‌ی ضعف، موردی است که ترکه‌بافی درصورت انجام یا داشتن آن، دارای امتیاز منفی و ناتوانی خواهد شد.
مهم‌ترین نقاط ضعفی که در ترکه‌بافی خوزستان وجود دارد، به شرح زیر است:
– ناکافی‌بودن تبلیغ محصولات در بازارهای جهانی؛
– عدم برنامه‌ریزی برای حفظ حقوق مالکیت معنوی در فرم محصولات و علامت تجاری؛
– عدم حضور فعال فروشندگان و صادرکنندگان در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی؛
– نبود نام تجاری برای تولیدکنندگان، فروشندگان و صادرکنندگان؛
– اطلاع ناکافی از تحولات بازار، ضعف سیستم اطلاع‌رسانی و ناآشنایی با بازارهای جهانی؛
– نبود تنوع و نوآوری در فرم محصولات؛
– نبود سازوکارهای هدف‌مند و برنامه‌ریزی‌های مدون برای بازاریابی و بازارسازی و حفظ بازارهای کنونی؛
– ناکافی‌بودن دستمزد در این هنرصنعت؛
– نبود صنف و اتحادیه‌ی قوی در این هنرصنعت؛
– عدم نظارت و کنترل بر کیفیت تولید.
۳- تهیه‌ی چهارچوب SWOT برای ترکه‌بافی خوزستان
با توجه به مفاهیم پایه‌ی SWOT، چهارچوب تحلیلی SWOT به‌صورت جدول زیر تهیه و تکمیل شده است.
در جدول زیر، چهارچوب کلی نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها و خلاصه‌ی سیاست‌ها و راهبردهای مختلف باززنده‌سازی ترکه‌بافی خوزستان ارائه شده‌است. با استفاده از جدول زیر می‌توان الگوی کلی و کاملی از وضعیت رکود ترکه‌بافی در خوزستان به‌دست آورد. در این جدول نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهایی آورده شده که برای اولویت‌بندی آن از مجموع وزن‌های داده‌شده، میانگین رتبه‌ای و درصد فراوانی‌های استخراج‌شده از مقیاس لیکرت استفاده شده‌است.
برای ساخت چهارچوب تهدیدها، فرصت‌ها، نقاط قوت و نقاط ضعف، هشت مرحله‌ی زیر انجام شده‌است:
۱- تهیه‌ی فهرستی از مهم‌ترین فرصت‌های موجود در محیط خارجی؛
۲- تهیه‌ی فهرستی از مهم‌ترین تهدیدهای موجود در محیط خارجی؛
۳- تهیه‌ی فهرستی از مهم‌ترین نقاط قوت درونی؛
۴- تهیه‌ی فهرستی از مهم‌ترین نقاط ضعف درونی؛
۵- مقایسه‌ی نقاط قوت درونی و فرصت‌های بیرونی و درج نتیجه در خانه‌ی مربوط در گروه استراتژی‌های S-O؛
۶- مقایسه‌ی نقاط ضعف درونی با فرصت‌های موجود در خارج و درج نتیجه در گروه استراتژی‌های W-O؛
۷- مقایسه‌ی نقاط قوت درونی با تهدیدهای بیرونی و درج نتیجه در گروه استراتژی‌های S-T؛
۸- مقایسه‌ی نقاط ضعف درونی با تهدیدهای بیرونی و درج نتیجه در گروه استراتژی‌های W-T .
به‌طور کلی، چهارچوب تحلیل SWOT در این مطالعه به‌صورت زیر است:
در این جدول:
– S مخفف Strength به‌معنی نقطه‌ی قوت است؛
– W مخفف Weaknees به‌معنی نقطه‌ی ضعف است؛
– O مخفف Opportunity به‌معنی فرصت است؛
– T مخفف Threat به‌معنی تهدید است.
۴- تدوین راهبردهای حاصل از ماتریس SWOT
ماتریس SWOT ، امکان تدوین چهار انتخاب یا راهبرد متفاوت را فراهم می‌کند. البته در جریان عمل، برخی از راهبردها با یکدیگر هم‌پوشانی داشته یا به‌طور هم‌زمان و هماهنگ با یکدیگر به اجرا درمی‌آید؛ درواقع، برحسب وضعیت سیستم، چهار دسته راهبرد را که از نظر درجه‌ی کنش‌گری متفاوت است، می‌توان تدوین کرد. به‌طور اختصار درباره‌ی نواحی چهارگانه‌ی جدول زیر، موارد زیر قابل ذکر است:
۱-۴- استراتژی‌های S-O یا ناحیه ۱
راهبردهای حداکثر استفاده از فرصت‌های محیطی با به‌کارگیری نقاط قوت سازمان در اجرای استراتژی S-O؛ سازمان با استفاده از نقاط قوت درونی می‌کوشد تا از فرصت‌های بیرونی حداکثر بهره‌برداری را نماید. هر سازمانی علاقه‌مند است که همیشه در این موقعیت قرار داشته باشد تا بتواند با بهره‌گیری از نقاط قوت درونی از فرصت‌ها و رویدادهای بیرونی حداکثر استفاده را بنماید (معمولاً برای رسیدن به چنین موقعیتی تلاش می‌شود در زنجیره‌ی ارزش دارایی‌ها، دارایی‌های پایه‌ی خود را تبدیل به شایستگی کلیدی و درنتیجه مزیت رقابتی نماید). هر سازمانی خواهان وضعیتی است که قادر باشد هم‌زمان نقاط قوت و فرصت‌های خود را به حداکثر برساند. برخلاف راهبرد دفاعی که راه‌حلی واکنشی است، راهبرد تهاجمی یک راه‌حل کنشگر است؛ در چنین وضعیتی سازمان با استفاده از نقاط قوت خویش برای گسترش بازار تولیدات و خدمات خود گام برمی‌دارد .
به‌عنوان نمونه، برای عملیاتی‌کردن این راهبرد در حوزه‌ی ترکه‌بافی خوزستان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– تولید محصولات ترکه‌بافی مطابق با نیاز بازار و مشتریان جهانی با توجه به نام شناخته‌شده‌ی آن؛
– تشویق صادرکنندگان محصولات ترکه‌بافی به حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و تبلیغ و بازاریابی بین‌المللی؛
– اعطای یارانه و تسهیلات صادراتی به صادرکنندگان محصولات ترکه‌بافی با هدف بهبود و تغییر روش‌های تبلیغ و بازاریابی جهانی محصولات ترکه‌بافی؛
– بهبود و یکپارچه‌سازی سیستم مدیریتی بازاریابی و صادرات محصولات ترکه‌بافی، استفاده از برند اختصاصی در بازارهای جهانی و دفاع از حقوق مالکیت معنوی آن؛
– شناسایی ارزش و جایگاه هنری محصولات ترکه‌بافی با استفاده از ابزارها، روش‌های تبلیغاتی و بازاریابی نوین؛
– برگزاری همایش‌ها و سمینارهای علمی و تخصصی و بازرگانی محصولات ترکه‌بافی در داخل و خارج کشور؛
– معرفی ترکه‌بافی و تولیدات متفرقه‌ی آن به‌عنوان یادگار گردشگری مناطق تولید و استفاده از ظرفیت‌های آژانس‌های توریستی و گردشگری بین‌المللی در این زمینه.
۲-۴- استراتژی‌های W-O یا ناحیه ۲
راهبردهای استفاده از مزیت‌های بالقوه‌ی نهفته در فرصت‌های محیطی برای جبران نقاط ضعف موجود در سازمان است یا این‌که سازمان از مزیت‌هایی که در فرصت‌ها نهفته است، استفاده نماید. در استراتژی W-O گاهی در خارج از محیط، فرصت‌های بسیار مناسبی وجود دارد، ولی محیط به‌علت داشتن ضعف درونی نمی‌تواند از این فرصت‌ها بهره‌برداری کند. راهبرد انطباقی یا راهبرد حداقل- حداکثری، تلاش دارد تا با کاستن از ضعف‌ها، حداکثر استفاده را از فرصت‌های موجود ببرد. یک سازمان ممکن است در محیط بیرونی خود متوجه وجود فرصت‌هایی شود، ولی به‌واسطه‌ی ضعف‌های سازمانی خود قادر به بهره‌برداری از آن نباشد. در چنین شرایطی، اتخاذ راهبرد انطباقی می‌تواند امکان استفاده از فرصت را فراهم آورد.
از میان راهبردهای عمده در ترکه‌بافی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– استفاده از مراکز و نهادهای تبلیغاتی و بازاریابی معتبر بین‌المللی برای شناسایی ارزش و جایگاه محصولات ترکه‌بافی؛
– ایجاد مراکز پژوهش‌های نوآوری به‌روز و نوین در تولید و بازاریابی محصولات ترکه‌بافی و حمایت مالی از پژوهش‌های ارزشمند در این زمینه؛
– گردآوری اطلاعات کلیه‌ی طرح‌های محصولات ترکه‌بافی و ثبت آنها در دفتر مالکیت معنوی؛
– شناسایی سلیقه‌ها و نیازهای بازار (فرم، اندازه و …)، تطابق تولید با سلیقه‌ی مصرف‌کننده و استفاده از رویکرد مشتری‌مداری در تولید و صادرات.
– ایجاد سازوکارهای هدف‌مند و برنامه‌ریزی‌های مدون برای بازاریابی، بازارسازی و حفظ بازارهای کنونی و استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشورهای همسایه (بازاریابی مناسب در کشورهای هم‌جوار)؛
– برنامه‌ریزی جهت حفظ حقوق مالکیت معنوی در ترکه‌بافی (طرح و علایم تجاری) و بهره‌گیری از برند و علایم یکسان در محصولات صادراتی به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده رقبای تجاری از علامت و طرح؛
۳-۴- استراتژی‌های S-T یا ناحیه ۳
راهبردهای استفاده از نقاط قوت، برای جلوگیری از مواجهه با تهدیدهای سازمان است. هر سازمانی در اجرای استراتژی S-T می‌کوشد تا با استفاده از نقاط قوت درونی خود برای جلوگیری از تأثیر منفی تهدیدهای بیرونی سازوکارهایی را درپیش گیرد یا تهدیدها را از بین ببرد. این راهبرد برپایه‌ی بهره‌گیری از نقاط قوت سازمان برای مقابله با تهدیدها تدوین می‌شود و هدف آن به حداکثررساندن نقاط قوت و به حداقل‌رساندن تهدیدها است. با وجود این، چون تجارب گذشته نشان‌داده که کاربرد نابه‌جای قدرت می‌تواند نتایج نامطلوب به‌بار آورد، هیچ سازمانی نباید به‌طور نسنجیده از قدرت خود برای رفع تهدیدها استفاده کند.
موارد پیشنهادی زیر، می‌تواند مثال‌هایی برای این راهبرد باشد:
– معرفی ترکه‌بافی به‌عنوان جزئی از جاذبه‌ی گردشگری مناطق تولید در خوزستان؛
– حراست از فرم‌های محصولات ترکه‌بافی و جلوگیری از کپی‌برداری رقبای بیرونی و دفاع از نام محصولات ترکه‌بافی؛
– تربیت کارشناسان و مدیران بازاریابی صادراتی و تخصصی محصولات ترکه‌بافی؛
۴-۴- استراتژی‌های W-T یا ناحیه ۴
این راهبردها برای به حداقل‌رساندن زیان‌های ناشی از تهدیدها و نقاط ضعف است. هدف سازمان در اجرای استراتژی‌های W-T، کاهش نقاط ضعف درونی و پرهیز از تهدیدهای ناشی از محیط بیرونی است. سازمانی که بیشترین عواملش در این خانه متمرکز باشد، وضعیت مناسبی نداشته و در موضع مخاطره‌آمیزی قرار خواهدگرفت. در چنین حالتی، برای نمونه در یک سازمان، استراتژی‌های مختلفی ازقبیل واگذاری، کاهش عملیات و … را برمی‌گزیند و در هرصورت، سازمان سعی می‌کند از چنین وضعیتی پرهیز کند. هدف کلی راهبرد دفاعی یا حداقل، کاهش ضعف‌های سازمان برای کاستن و خنثی‌سازی تهدیدها است.
برای نمونه، می‌توان در این قسمت از راهبردهای زیر استفاده کرد:
– شناخت روش‌های بازاریابی و قیمت‌گذاری رقبا در بازارهای خارجی؛ آشناسازی صادرکنندگان با روش‌های علمی و نوین صادرات، بازاریابی بین‌المللی و تجارت الکترونیک و تربیت نیروهای کارآمد و متخصص و مسلط به اصول و قواعد بازارهای جهانی؛
– حمایت از صادرکنندگان و ارائه‌ی تشویق‌های صادراتی برای بهبود سیستم تبلیغ و بازاریابی محصولات ترکه‌بافی.
۵- تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر ترکه بافی خوزستان بر اساس مدل SWOT
برای تهیه و ساخت جدولی از عوامل SWOT و چگونگی تأثیرگذاری آن بر کارکردهای ترکه‌بافی و تحلیل آن، مراحل زیر انجام گرفته‌است:
۱-۵- طراحی جدول EFE
در جدول زیر در ستون اول (فرصت‌ها و تهدیدها)، از مهم‌ترین فرصت‌ها و تهدیدهای ترکه‌بافی، نام برده شده‌است.
در ستون دوم (وزن)، به هریک از این عوامل و براساس اثر احتمالی آنها بر موقعیت استراتژیک فعلی ترکه‌بافی (براساس نتایج یافته‌های حاصل از شناخت و تجزیه و تحلیل وضع موجود)، وزنی از ۱ (مهم‌ترین) تا صفر (بی‌اهمیت‌ترین) داده شد. هرچه وزن بیشتر باشد، تأثیر بر موقعیت کنونی و آینده‌ی ترکه‌بافی بیشتر خواهد بود (جمع ستون دوم، بدون توجه به تعداد عوامل ستون اول است).
در ستون سوم (درجه‌بندی)، به هر عامل و براساس اهمیت و موقعیت کنونی ترکه‌بافی به آن عامل خاص، امتیازی از ۴ (بسیار خوب) تا ۱ (ضعیف)، (براساس نتایج یافته‌های حاصل از شناخت و تجزیه و تحلیل وضع موجود) داده شد. این درجه‌بندی نشان می‌دهد که ترکه‌بافی خوزستان، چگونه به هریک از عوامل بیرونی پاسخ می‌دهد.
در ستون چهارم (امتیاز وزنی)، وزن را در درجه‌ی هر عامل (ستون دوم ضرب در ستون سوم) ضرب کرده و امتیاز وزنی آن به‌دست آمده‌است.
مجموع امتیاز وزنی ۴ به معنی این است که واکنش عالی بوده و مجموع امتیاز وزنی ۱ بدین معنی است که واکنش بسیار ضعیف است؛ به عبارت دیگر، امتیاز وزنی ۴ نشان می‌دهد که ترکه‌بافی خوزستان در میان سازمان‌های مشابه دارای موقعیتی برجسته است و نشان‌دهنده‌ی واکنش عالی ترکه‌بافی در استفاده از فرصت‌ها و به حداقل‌رساندن اثر تهدیدها است.
تعبیر هریک از امتیازهای وزنی می‌تواند بدین ترتیب باشد:
۱- تهدید جدی (واکنش خیلی بد یا تهدید کامل): ۱ امتیاز؛
۲- تهدید قابل اعتنا (واکنش بد و منفی یا تهدید نسبی): ۲ امتیاز؛
۳- فرصت قابل اعتنا (واکنش خوب یا فرصت نسبی): ۳ امتیاز؛
۴- فرصت طلایی (واکنش بسیار عالی یا فرصت کامل): ۴ امتیاز.
نتایج تجزیه و تحلیل عوامل بیرونی ترکه‌بافی خوزستان (فرصت‌ها و تهدیدها)
۲-۵– طراحی جدول IFE
پس از شناسایی عوامل درونی، نقاط قوت و ضعف ترکه‌بافی خوزستان را مشخص نموده، نخست نقاط قوت و سپس نقاط ضعف فهرست شده‌اند. به هر عامل، ضریب وزنی بین صفر (بی‌اهمیت) تا ۱ (بسیار مهم) اختصاص داده شد. در این‌جا نیز از نرمالیزه‌کردن برای وزن‌دهی استفاده شد که در آن، جمع ضرایب وزنی اختصاص‌داده‌شده، باید مساوی یک IFE شود. برای تعیین وزن هریک از عوامل و تصمیم‌گیری پیرامون عوامل بااهمیت‌تری که خوب است در جدول بیاید، از نظر کارشناسان بهره‌برداری شده و سپس وزن عوامل بااهمیت‌تر بین صفر تا ۱ نرمالیزه شد.
وضع موجود هر عامل با امتیازی بین ۱ تا ۴ با توجه به محور ذیل مشخص شد. همان‌گونه که در شکل زیر نشان داده‌شده، نقاط ضعف فقط امتیاز ۱ یا ۲ را دریافت نموده است. نقاط قوت نیز فقط نمره‌های ۳ و ۴ را به خود اختصاص داده است.
فاکتورهای بیان‌کننده‌ی وضع موجود ترکه‌بافی
امتیاز وزن‌دار هر عامل محاسبه شد. بدین منظور امتیاز هر ردیف از عوامل درون‌سازمانی در وزن نرمالیزه‌شده‌ی آن ضرب و در یک ستون جدید درج شد.
جمع امتیازهای وزن‌دار محاسبه شد که حداقل ۱ و حداکثر ۴ می‌باشد و میانگین آنها ۵/۲ است. اگر نمره‌ی نهایی سازمان کمتر از ۲/۵ باشد، یعنی سازمان از نظر عوامل درونی، دارای ضعف است و اگر نمره‌ی نهایی بیشتر از ۲/۵ باشد، بیان‌گر این است که سازمان از نظر عوامل درونی دارای قوت است .
نتایج تجزیه و تحلیل عوامل درونی ترکه‌بافی (نقاط قوت و ضعف)
